Solarpunk: Ελπίδα για το Μέλλον

Είναι φανερό σε όποιον έχει καθίσει να παρακολουθήσει ένα δελτίο ειδήσεων, ότι ο κόσμος μας σήμερα δεν βρίσκεται ακριβώς στο ζενίθ του: κλιματική κρίση, οικονομική κατάρρευση, κοινωνική, πολιτική και οικονομική καταπίεση, ασυγκράτητος υπερκαταναλωτισμός, υλισμός δίχως όρια, κοινωνικός αποκλεισμός και η άνοδος αντιδραστικών, σκοταδιστικών κινημάτων είναι μόνο μια μικρή γεύση από τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κοινωνία στις μέρες μας.

Θεωρούμε πως σε ένα σημαντικό βαθμό, αυτή η τροπή που έχει πάρει η σύγχρονη κοινωνία, οφείλεται σε έναν παράγοντα: έλλειψη φαντασίας. Έλλειψη φαντασίας, με την έννοια ότι οι άνθρωποι έχουν σταματήσει να προσπαθούν να ονειρευτούν έναν καλύτερο κόσμο (μια συνήθεια που είχε οδηγήσει πολλούς καλλιτέχνες, επαναστάτες και φιλοσόφους στην αγχόνη παλαιότερα, αλλά που οδήγησε και σε σημαντική κοινωνική πρόοδο), και έχουν περιοριστεί στα υλιστικά, επιφανειακά ανταλλάγματα που τους προσφέρει η σύγχρονη καπιταλιστική νεοφιλελεύθερη κοινωνία, χωρίς να αναζητούν κάτι το διαφορετικό.  

Και σε αυτό το σημείο, έρχεται το Solarpunk, για να ταράξει λίγο τα νερά. To Solarpunk είναι πολλά πράγματα: είναι ένα κοινωνικοπολιτικό κίνημα, ένα καλλιτεχνικό ρεύμα, μια οπτική ενός διαφορετικού, καλύτερου κόσμου. Το όνομα του προέρχεται από τη συνένωση των λέξεων solar (ηλιακό) και punk, αναφερόμενο στο πολύ μεγαλύτερο κίνημα Punk. Το Solarpunk είναι πολλά πράγματα. Είναι όμως και κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο: Ελπίδα. Ελπίδα για κάτι καλύτερο.

Ιστορία

Ο όρος «Solarpunk», εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2008 σε ένα blog με το όνομα Republic of the Bees. Σε αυτό, ο ιδιοκτήτης του ανέβασε ένα άρθρο, τιτλοφορούμενο «From Steampunk to Solarpunk», στο οποίο έθεσε τα θεμέλια για αυτό που θα γινόταν, ένα από τα πιο ελπιδοφόρα κινήματα των τελευταίων ετών. Στα επόμενα χρόνια, διάφορα άρθρα θα εμφανίζονταν εδώ και εκεί, μέχρι που ο Adam Flynn, δημοσίευσε στο διαδίκτυο το κείμενο του «Solarpunk: Σημειώσεις για ένα Μανιφέστο» στα τέλη του 2014. Σύμφωνα με αυτόν, το Solarpunk απορρίπτει την ατομοκρατική, υπερκαταναλωτική μορφή της σημερινής κοινωνίας, καθώς και τα απελπισμένα λογύδρια των καταστροφολόγων, που ονειρεύονται το τέλος της ανθρωπότητας.

Το κίνημα Solarpunk βασίζεται στην γενναιοδωρία, την αλληλεγγύη, την ανεξαρτησία και την κοινότητα. Απορρίπτει την σημερινή μορφή και οργάνωση της κοινωνίας, αναζητώντας εναλλακτικά μοντέλα. Από την άμεση δημοκρατία, τον κοινοτισμό, την αποκέντρωση, τον εργατικό συνεργατισμό, μέχρι την τροφική ανεξαρτησία, την κυριάρχηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας και το guerilla gardening, το Solarpunk τολμά να ονειρεύεται ένα κόσμο, όπου η ανθρωπότητα δε θα χαραμίζει τις ζωές της σε δουλειές των 9-5, δε θα καταντά απομονωμένη και πνιγμένη στον άκρατο υλισμό, αλλά θα ζει τη ζωή στο έπακρο.

Solarpunk και Πολιτική

Από πολύ νωρίς το Solarpunk συνδέθηκε με διάφορα εναλλακτικά πολιτικά κινήματα. Το αναρχικό κίνημα πολύ γρήγορα αγκάλιασε το Solarpunk, καθώς και τα δύο κινήματα βασίζονται σε μια έντονη επιθυμία για κοινωνική και οικονομική απελευθέρωση, κριτική του αυταρχισμού και του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού καθώς και σε ένα όραμα μιας κολεκτιβιστικής κοινωνίας, όπου θα κυριαρχούν η κοινή ιδιοκτησία, η συμμετοχική δημοκρατία, η απελευθερωτική τεχνολογία, η ατομική και κοινωνική αυτονομία.

Βέβαια, και άλλα αντικαπιταλιστικά πολιτικοκοινωνικά κινήματα έχουν διεκδικήσει μια θέση στη μεγάλη ομπρέλα του Solarpunk: Οι Κοινοτιστές (ή Κομμουναλιστές), επηρεασμένοι από το έργο του μεγάλου Αμερικανού φιλοσόφου Μάρεϊ Μπούκτσιν, διάφορα παρακλάδια του ελευθεριακού σοσιαλισμού και του Μαρξισμού, ριζοσπάστες οικολόγοι και οπαδοί της Τεχνοκρατίας έχουν εισέλθει στις τάξεις του κινήματος.

Στη βάση του, το Solarpunk παραμένει ένα γενικά ανοιχτό κίνημα: περιέχει διάφορους ακτιβιστές, από τον αναρχικό χώρο μέχρι τη βαθιά οικολογία. Αυτό το οποίο έχουν ως κοινό όλοι αυτοί οι συμμετέχοντες, είναι η κριτική τους στο καπιταλιστικό σύστημα και σε ότι αυτό εκπροσωπεί, καθώς και η ανάγκη περιγραφής και οργάνωσης ενός καλύτερου κόσμου.

Solarpunk και Τέχνη

Το Solarpunk ήταν και είναι από την πρώτη του εμφάνιση, ένα καλλιτεχνικό κίνημα, πέρα από πολιτικό. Διάφορες μορφές τέχνης θεωρούνται αναπόσπαστα συνδεδεμένες με αυτό, κυρίως το Art Nouveau και οι τέχνες διαφόρων Ιθαγενών λαών. Πέρα από αυτά, διάφοροι καλλιτέχνες έχουν, είτε έμμεσα είτε άμεσα επηρεάσει το Solarpunk  με τα έργα τους. Αυτά τα έργα περιλαμβάνουν βιβλία όπως η σειρά The Monk and Robot της Becky Chambers, Το Υπουργείο του Μέλλοντος του Kim Stanley Robinson, η Οικοτοπία του Ernest Callenbach και η συλλογή διηγημάτων Sunvault: Stories of Solarpunk and Eco-Speculation, καλλιτέχνες όπως ο Sean Bodley, η the-lemonaut και ο Bertrand Aznar, πολλές από τις ταινίες του Χαγιάο Μιγιαζάκι (ιδίως Η Ναυσικά και η Κοιλάδα του Ανέμου και η Πριγκίπισσα Μονονόκε) αλλά και βιντεοπαιχνίδια όπως το Terra Nil.

Εν Κατακλείδι

Ήμουν και θα παραμείνω οπαδός της φιλοσοφίας του να ευχαριστιέσαι τη ζωή. Όχι να αναλώνεσαι σε έναν ατελείωτο κύκλο δουλειάς και κατανάλωσης, αλλά να έχεις τον χρόνο να αναπτύσσεσαι σαν ανθρώπινο ον. Πιστεύω στην εκ φύσεως καλοσύνη των ανθρώπων. Και πιστεύω πως ο κόσμος που ζούμε σήμερα, δεν είναι αντάξιος των δυνατοτήτων μας και της ευημερίας μας.

Το Solarpunk τολμά να μας δείξει έναν διαφορετικό κόσμο: έναν κόσμο όπου θα κυριαρχούν οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, έναν κόσμο όπου η κλιματική αλλαγή θα είναι απλώς μια άσχημη ανάμνηση. Έναν κόσμο λαϊκών συνελεύσεων, κοοπερατίβων, ανοιχτών εργαστηρίων και δικτύων αλληλεγγύης. Έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα έχουν επιτέλους τον χρόνο και την ευκαιρία να αναπτύξουν τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα τους στο έπακρο, και όπου η καλύτερη πλευρά της Ανθρωπότητας επιτέλους θα λάμψει.

Ένας χάρτης που δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία δεν αξίζει την προσοχή μας.

~ Όσκαρ Ουάιλντ

Εικόνες από τον Bertrand Aznar και την Feifei Ruan.