Art Nouveau και Solarpunk

Παρότι αποτελεί ένα κίνημα ανοιχτό σε πολλά διαφορετικά καλλιτεχνικά στυλ, από τις απαρχές του ήδη το Solarpunk συνδέθηκε στενά, με ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύματα που άνθισε στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου αιώνα: το Art Nouveau.

Η Art Nouveau (Αρ Νουβό - Νέα Τέχνη) ήταν ένα κίνημα που σάρωσε τις τέχνες της διακόσμησης και την αρχιτεκτονική στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Με ενθουσιώδεις οπαδούς σε όλη την Ευρώπη και πέρα από αυτήν, το κίνημα εκφράστηκε με ποικίλα στυλ, και, ως εκ τούτου, είναι γνωστό με διάφορα ονόματα, όπως Glasgow Style ή, στο γερμανόφωνο κόσμο, Jugendstil. Η Art Nouveau είχε ως στόχο τον εκσυγχρονισμό του σχεδιασμού, επιδιώκοντας τη διαφυγή από το εκλεκτικό, ιστορικό ύφος, που είχε υπάρξει τόσο δημοφιλές στο παρελθόν. Οι καλλιτέχνες άντλησαν έμπνευση από οργανικές και γεωμετρικές φόρμες, εξελίσσοντας κομψά σχέδια που ένωναν ρευστές, φυσικές μορφές με πιο γωνιώδη περιγράμματα.

Το κίνημα τάχθηκε υπέρ της κατάργησης της παραδοσιακής ιεραρχίας των τεχνών, η οποία αναγνώριζε τις λεγόμενες ελεύθερες (καλές) τέχνες, όπως τη ζωγραφική και τη γλυπτική, ως ανώτερες των διακοσμητικών (εφαρμοσμένων) τεχνών, που βασίζονταν στην καλλιτεχνική δημιουργία, και, τελικά, είχε πολύ μεγαλύτερη επιρροή στις τελευταίες. 

Ιστορία

Το Αρ Νουβό, έκανε για πρώτη φορά την εμφάνιση του στη Βρετανία στα μέσα του 19^ου αιώνα. Βασικός εκπρόσωπος του ΑΝ εκείνη την περίοδο ήταν ο Ουίλιαμ Μόρρις (William Morris): καλλιτέχνης, συγγραφέας, ποιητής και πολιτικός ακτιβιστής, ο Μόρρις ήταν αυτός που έβαλε τα θεμέλια για αυτό που σύντομα θα γινόταν ένα από τα σημαντικότερα (αλλά και βραχύβια) καλλιτεχνικά ρεύματα στην Ευρώπη.

Ο Μόρρις υπήρξε ένας από τους βασικούς εισηγητές του κινήματος Arts and Crafts (Τέχνη και Κατασκευή), που συνδεόταν άμεσα με το Αρ Νουβό. Σε κοινωνικό επίπεδο, ο Μόρρις και πολλοί σύγχρονοι του καλλιτέχνες και ακτιβιστές, ανησυχούσαν για την εξάπλωση και κυριαρχία των μηχανών και της μηχανοκίνητης εργασίας, η οποία κατά την άποψη τους καταπίεζε την εργατική τάξη ακόμη περισσότερο και κατέστρεφε παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής.

Ο Μόρις και οι οπαδοί του πίστευαν ότι ο καταμερισμός της εργασίας στον οποίο στηριζόταν η σύγχρονη βιομηχανία ήταν ανεπιθύμητος, αλλά ο βαθμός στον οποίο κάθε σχέδιο θα έπρεπε να εκτελείται από τον σχεδιαστή ήταν θέμα συζήτησης και διαφωνίας. Δεν εκτελούσαν όλοι οι καλλιτέχνες του Arts and Crafts κάθε στάδιο της κατασκευής των προϊόντων οι ίδιοι, και μόνο τον εικοστό αιώνα αυτό έγινε απαραίτητο για τον ορισμό της χειροτεχνίας. Παρόλο που ο Μόρις ήταν διάσημος για την πρακτική εμπειρία που αποκτούσε ο ίδιος σε πολλές τέχνες (όπως η ύφανση, η βαφή, η εκτύπωση, η καλλιγραφία και το κέντημα), δεν θεωρούσε προβληματικό τον διαχωρισμό σχεδιαστή και εκτελεστή στο εργοστάσιό του.

Ο Γουόλτερ Κρέιν, στενός πολιτικός συνεργάτης του Μόρις, δεν έβλεπε με καλό μάτι τον καταμερισμό της εργασίας τόσο για ηθικούς όσο και για καλλιτεχνικούς λόγους και υποστήριζε σθεναρά ότι ο σχεδιασμός και η κατασκευή θα έπρεπε να προέρχονται από το ίδιο χέρι. Ο Λιούις Φόρμαν Ντέι, φίλος και σύγχρονος του Κρέιν, ο οποίος, όπως και αυτός, θαύμαζε απερίφραστα τον Μόρις, διαφωνούσε έντονα με τον Κρέιν. Πίστευε ότι ο διαχωρισμός του σχεδιασμού και της εκτέλεσης ήταν όχι μόνο αναπόφευκτος στον σύγχρονο κόσμο, αλλά και ότι μόνο αυτού του είδους η εξειδίκευση επέτρεπε το καλύτερο στον σχεδιασμό και το καλύτερο στην κατασκευή. 

Μέχρι το τέλος του δέκατου ένατου αιώνα, τα ιδεώδη του Arts and Crafts επηρέασαν την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη γραφιστική, την εικονογράφηση, τη δημιουργία βιβλίων και τη φωτογραφία, το οικιακό σχέδιο και τις διακοσμητικές τέχνες, συμπεριλαμβανομένων των επίπλων και των ξυλουργικών εργασιών, του βιτρό, της δερματοποιίας, της δαντελοποιίας, του κεντήματος, της κατασκευής χαλιών και της ύφανσης, των κοσμημάτων και των μεταλλικών εργασιών, της σμάλτωσης και της κεραμικής. Μέχρι το 1910, υπήρχε τάση για "Arts and Crafts" και όλα τα χειροποίητα πράγματα. Υπήρξε ένας πολλαπλασιασμός των ερασιτεχνικών χειροτεχνιών μεταβλητής ποιότητας και των ανίκανων μιμητών που έκαναν το κοινό να θεωρεί το Arts and Crafts ως «κάτι λιγότερο, αντί για περισσότερο, ικανό και κατάλληλο για τον σκοπό από ένα συνηθισμένο μαζικά παραγόμενο αντικείμενο».

Η Arts and Crafts Exhibition Society διοργάνωσε έντεκα εκθέσεις μεταξύ 1888 και 1916. Με το ξέσπασμα του πολέμου το 1914 βρισκόταν σε παρακμή και αντιμετώπιζε κρίση. Η έκθεση του 1912 ήταν μια οικονομική αποτυχία. Ενώ οι σχεδιαστές στην ηπειρωτική Ευρώπη έκαναν καινοτομίες στο σχεδιασμό και συμμαχίες με τη βιομηχανία μέσω πρωτοβουλιών όπως η Deutsche Werkbund και νέες πρωτοβουλίες αναλήφθηκαν στη Βρετανία από τα Omega Workshops και την Design in Industries Association, η Arts and Crafts Exhibition Society, τώρα υπό τον έλεγχο μιας παλιάς φρουράς, αποσύρθηκε από το εμπόριο και τη συνεργασία με τους κατασκευαστές προς την καθαρά χειροποίητη χειροτεχνία και αυτό που περιγράφεται ως "αποεμπορευματοποίηση".Η απόρριψη του εμπορικού της ρόλου θεωρήθηκε σημείο καμπής στην τύχη της. Ο Νικολάους Πέβσνερ στο βιβλίο του Pioneers of Modern Design παρουσιάζει το κίνημα Arts and Crafts ως ριζοσπάστες του σχεδιασμού που επηρέασαν το μοντέρνο κίνημα, αλλά δεν κατάφεραν να αλλάξουν και τελικά αντικαταστάθηκαν από αυτό.

Αρ Νουβό και Solarpunk

Από τις απαρχές της ύπαρξης του, το κίνημα Solarpunk συνδέθηκε στενά με το Αρ Νουβό. Η επικέντρωση του σε φυσικά μοτίβα και η παραμυθένια/ουτοπική μορφή των δημιουργημάτων του ΑΝ, το έκαναν ένα ιδανικό καλλιτεχνικό ρεύμα, μέσω του οποίου ο μελλοντικός κόσμος του Solarpunk μπορούσε να αναδειχθεί και παρουσιαστεί.

Όντας και τα δύο κινήματα που ζητούν να συνδέσουν την ανθρώπινη κοινωνία με το φυσικό περιβάλλον, το ΑΝ και  το Solarpunk αποτελούν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Πέρα από τον Μόρρις, τα έργα του Τσέχου καλλιτέχνη Αλφόνς Μουχά, που έδρασε περίπου την ίδια περίοδο με το κίνημα Arts and Crafts, έχουν επηρεάσει έντονα το τι ακριβώς θεωρούμε «στυλ Solarpunk».

Το Αρ Νουβό στηρίζεται σε μια άρνηση του χοντροκομμένου, βιομηχανικού καλλιτεχνικού στυλ που επηρέαζε και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την τέχνη σήμερα, και στην κυριαρχία των φυσικών γραμμών και της ροής. Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών του, αγαπήθηκε πολύ από τους Solarpunks, ήδη από τις πρώτες ώρες τις εμφάνισης του κινήματος.

Η σύνδεση του Art Nouveau με το Solarpunk, έγινε αρχικά στο πρώτο post που ανέφερε τον όρο, ο οποίος έγινες στο Tumblr από την καλλιτέχνη Olivia Louise το 2014, και το οποίο σηματοδότησε τις απαρχές του κινήματος. Σύμφωνα με την Louise:

Αλλά αυτό που θέλω να δω είναι το Solarpunk – ένα εύλογο είδος επιστημονικής φαντασίας του κοντινού μέλλοντος, το οποίο μου αρέσει να φαντάζομαι ότι βασίζεται σε επίκαιρη αρ νουβό, βικτοριανή και εδουαρδιανή αισθητική, σε συνδυασμό με ένα κίνημα πράσινης και ανανεώσιμης ενέργειας για τη δημιουργία ενός κόσμου στα οποία τα παιδιά μεγαλώνουν και διδάσκονται για την κατασκευή ηλεκτρονικών τεχνολογιών, καθώς και για την κηπουρική και άλλες δεξιότητες, και οι άνθρωποι έχουν επανεκτιμήσει τους τεχνίτες, από λιθοξόους και σιδηρουργούς, μέχρι δημιουργούς ενδυμάτων και κοσμηματοπωλών και όλους τους ενδιάμεσους. Μια ισορροπία βιώσιμης τεχνολογίας με ενέργεια, περιβαλλοντικών πόλεων και απίθανης cool αισθητικής.

Καθώς τα post της Louise βοήθησαν να ορισθεί το τι ακριβώς σημαίνει Solarpunk, οδήγησαν και στην υιοθέτηση του Αρ Νουβό από το νεοσύστατο κίνημα. Φυσικά, ένα κίνημα όπως το Solarpunk παραμένει ρευστό στη βάση του, οπότε το εάν αυτή η κυριαρχία του Art Nouveau παραμείνει στην αισθητική του, θα φανεί στο μέλλον.